Af en toe belandt een Van Rompaey in het dulhuys. En dat vormt ook administratief een probleem als zijn kind trouwt. Want daarvoor is ouderlijke toestemming, of minstens kennisname*, nodig.
Interessant zijn de bewoordingen waarin de arts, de burgemeester van Tremelo en de ambtenaar van de burgerlijke stand van Rijmenam zich uitputten om de geestestoestand van moeder Joanna Maria Uytterhoeven te beschrijven:
De Rijmenamse ambtenaar van de burgerlijke stand noteert in de huwelijksakte: “Het is ons bewezen (…) dat Joanna Maria Uytterhoeven thans opgesloten is in de kolonie van Gheel en zich in eenen staat van krankzinnigheid bevind, die haar belet haren wil of intencie aangaande dit huwelijk op te kunnen geven.”
Hij baseert zich hiervoor op de burgemeester van Tremelo, waar Marie ingeschreven staat, die verklaart: “Ik verklaar dat Joanna Maria Uytterhoeven (…) door zinneloosheid is aangedaan en uit dien hoofde in een zinneloozengesticht te Gheel opgesloten is.”
Verklaring van de burgemeester van Tremelo, thuishaven van de moeder van de bruid
En de burgemeester steunt op zijn beurt op de ‘geneesheer-opziener der Kolonie van Gheel’ die wat details vrijgeeft: “Ik verklaar dat Uytterhoeven Maria van Tremelo, in de kolonie opgenomen, aangedaan is van krankzinnigheid (verzwakking der geestesvermogens met tijdstippen van opgewektheid) en onbekwaam haren wil uit te drukken in zake van het huwelijk van een harer kinderen.”
Verklaring van de geneesheer-opziener der Kolonie van Gheel
Trouwen, drie maanden later een kind krijgen, en nog eens vijf maanden later al het tweede? Het is een krachttoer die mijn voorvader Jan in de achttiende eeuw uithaalt!
Jan Van Rompaeij (de vader van de overgrootvader van mijn overgrootvader) uit Heist-op-den-Berg is in 1755 een bezige bij, die van liefje naar liefje fladdert. In november van dat jaar trouwt hij toch maar met Joanna Van den Broeck, een 22-jarige Baalse.
Op 7 november 1755 trouwen Joannes Van Rompaij en Joanna Van den Broeck in Baal (getuigen zijn Petrus Van den Broeck en Adrianus de Cock)
Dat is helaas nét te laat, want hun eerste kind, Pieter Frans, wordt al … acht maanden later in buurgemeente Betekom geboren.
Petrus Franciscus, zoon van Joannes en Joanna, wordt op 12 juli 1756 in Betekom gedoopt. Bemerk de extra ‘e’ in de familienaam: andere pastoor, andere schrijfwijze!
Nu zou Jan met dat maandje verschil waarschijnlijk wel weggekomen zijn, ware het niet dat in februari ook al ene Anna Maria Jacobs bevallen was. En dat de pastoor er in de kantlijn van zijn doopregister geen twijfel over laat bestaan: baby Anna Van Rompaeij is een ‘proles spuria’ – een bastaardkind.
Anna is een bastaardkind (‘proles spuria’) van Joannes en Joanna Maria Jacobs.
Trouwen, dik drie maanden later een kind krijgen, en nog eens vijf maanden later al het tweede? Het is voorwaar een krachttoer die mijn voorvader uithaalt!
Tussen 1758 en 1776 volgen er nog acht kinderen van het koppel. Maar wie zal zeggen of Joanna niet eens wraak nam? 😉
Het laatste kind, Petrus Antonius, zal Jan overigens nooit zien: hij overlijdt twee maanden voor de geboorte. Vandaar de ‘posthumus’ in de doopakte.
Petrus Antonius wordt op 12 februari 1776 geboren als zoon van wijlen joannes van rompaeij en zijn echtgenote joanna vandenbroek. (De ‘Baptista’ die de pastoor als tweede voornaam toevoegt, is fout: dat is de ongetrouwde broer van Joannes, die ook in Begijnendijk woont.)
Dit is wat de Begijnendijkse pastoor voor 22 december 1775 noteert in zijn overlijdensregister:
Joannes van rompaeij ‘sterft en wordt nadien in het graf gelegd’. Hij komt uit Heist, is ongeveer 54 jaar oud, en bij leven de man van joanna van den broek.
Weduwe Joanna hertrouwt met Jan Frans Verhaegen uit Baal, en overlijdt in 1811 in Begijnendijk. Haar overlijdensakte wordt opgesteld door de ambtenaar van de burgerlijke stand. In het Frans uiteraard, omdat België dan nog bij Frankrijk ingelijfd is, en Brabant het ‘Département de la Dyle’ heet:
Op 27 november 1811 meldt Kobe (‘Jacques Van Rompay’) het overlijden van zijn moeder, een dag eerder, aan de Begijnendijkse ambtenaar van de burgerlijke stand.
In de beginjaren van de burgerlijke stand leggen staatsambtenaren de definitieve schrijfwijze van familienamen vast, waar voorheen de variatie welig tierde in de parochieregisters. Dat gebeurt voor de stam ‘Van Romp…’ vaak arbitrair en zonder veel poespas.
Neem bovendien dat ‘definitieve’ karakter ook best met een korrel zout. Want de schrijfwijze verandert nog wel degelijk – bijvoorbeeld omdat ambtenaren niet nauwkeurig genoeg zijn of omdat ze stuiten op tegenstrijdigheden. En dan is hun (geschreven) woord wet voor de generaties die volgen.
Hoe verfrissend is het als je dan eens op een akte stuit, waarvan de opsteller wél secuur is. Ja, zelfs aan bronvermelding doet. Zoals in Houtvenne (provincie Antwerpen), waar Josephus Van Hoey in 1867 trouwt met Joanna Catharina Van Rompaey. Die komt oorspronkelijk uit Betekom (provincie Brabant), maar wordt op haar achtste al wees.
Zoals de wet het voorschrijft, worden haar geboorteakte en de overlijdensaktes van haar ouders bij de huwelijksakte gevoegd. En in die drie documenten (uit 1842, 1845 en 1850) staan drie verschillende familienamen.
De ambtenaar van de burgerlijke stand krabt zich in het haar en laat het koppel en de huwelijksgetuigen verklaren dat het wel degelijk om een en dezelfde persoon gaat:
“De komparanten en getuigen verklaren onder ede dat er zelfs persoonlijkheid bestaat tusschen de namen Van Rompaey in den geboorten-akt der toekomende bruid, en Van Rompaye in den overlijdensakt van hare moeder en Van Rompay in den overlijdensakt van haren vader (…)”
Dat men met de naam van haar moeder helemaal een loopje nam, blijkt uit het vervolg :
“(…) alsook in den naam Maria Theresia Coremans in den geboorteakt van toekomende bruid en den overlijdensakt harer moeder, met dien van Theresia Kollemans in den overlijdensakt van haren vader.”
De ironische kers op de taart komt van de bruid zelf, die in een vloeiend handschrift hardnekkig ondertekent met:
Wanneer splitste Van Rompuy zich af van Van Rompaey? Rond 1800, toen de Franse bezetters de burgerlijke stand invoerden. De nieuwe familienaam ontstond maar in enkele gemeenten, zoals in Begijnendijk (Vlaams-Brabant). Maar dit is het verhaal van de Mechelse Van Rompuy-tak.
Josse van Rompaye/puy
In de stad Mechelen woonden rond de eeuwwisseling maar een handvol Van Rompaeys. Hun naam werd geschreven zoals het de pastoor van elk van de parochies beliefde: aey, aeij, aye, enzovoort. Af en toe dook zelfs een Van Rompuij op – om meestal snel weer vergeten te worden.
Josse wordt in de zomer van 1786 in Hever (bij Mechelen) gedoopt als zoon van Joannes en Joanna Catharina Deneijn. De pastoor schrijft de boreling in zijn doopregister in als ‘Judocus Van Rompaije’ – net zoals zijn peter heet.
Josse trouwt in 1815 met Jeanne Marie Balencie in Tarbes, een dorp in de Franse Hautes Pyrénées. Zijn naam klinkt er vast exotisch, want in de tienjarige tafels op het huwelijk staat ‘Varompay’ – zonder puntjes op de y, want die kent het Frans niet.
Bij de geboortes van hun kinderen wordt de familienaam verder verbasterd tot ‘Varompé’ en ‘Varrompre’ …
1815: Varompay1819: Varompé1822: VarrompreIn 1823 overlijdt de echtgenote van Josse in Tarbes (Frankrijk, Hautes-Pyrénées)
Van Frankrijk weer naar Mechelen
Na de dood van Jeanne Marie in 1823 trekt Josse met zijn kinderen weer naar Mechelen. De kinderen van dit eerste huwelijk, zoals zoon Dominique, duiken in de latere aktes altijd op met de familienaam ‘Van Rompaye‘ – zowel bij hun huwelijk als hun overlijden. (Alleen in de bevolkingsregisters heten ze ‘Van Rompuy’ zolang ze bij hun vader inwonen …)
‘Van Rompuy’ stak de kop op en is niet van plan om zijn plaats weer af te staan. Want in het bevolkingsregister van een jaar later (1829) duikt de nieuwe familienaam opnieuw op.
Meer nog: zoals de eenjarige Philippina krijgt ook haar vader Judocus nu ‘Van Rompuy‘ toebedeeld. Ja, zelfs de kinderen uit die zijn eerste huwelijk – die in de aktes van de burgerlijke stand altijd Van Rompaye blijven heten …
Mechels bevolkingsregister uit 1829: Van Rompuy wordt een blijvertje
1831: paey vecht verbeten terug
Toch blijven de ambtenaren van de burgerlijke stand wispelturig. De twee volgende kinderen van Josse en Marie, Joannes (1831-1832) en Joannes Baptista (1833-1852), heten ‘Van Rompaey‘ – zowel op hun geboorte- als overlijdensakte.
Een korte revival van de paey-vorm bij de volgende twee zonen van Josse en Marie
1835: puy wint definitief het pleit
In 1835 schakelt de burgerlijke stand voor het vierde kind weer naar ‘Van Rompuy’ over, wanneer Michael wordt geboren.
Michael Van Rompuy, geboren in 1835, is de stamvader van de Mechelse Van Rompuys
Michael geeft die Van Rompuy-familienaam nooit meer af: hij trouwt zo in 1853 met Jeanne Stevens, en overlijdt zo in 1918.
Alle afstammelingen van Michel Van Rompuy en Jeanne Stevens – en dat zijn er veel – heten ‘Van Rompuy’. Dit extract uit het Mechelse bevolkingsregister van 1866-1879 geeft de gezinssamenstelling weer:
Allemaal Van Rompuys in het Mechelse bevolkingsregister van 1866-1879 voor Michel & Jeanne
Een van de zonen van Michel heet Jean François Van Rompuy (vermeld op de derde laatste regel in het bevolkingsregister hierboven). Zijn familietak situeert zich rond de tweede wereldoorlog aan de Meysbrug in Mechelen, in ‘Het Witte Paard’. Dat was een groot gebouw, deel van een voormalig klooster, waarin meerdere verwanten samenwoonden. Er was ook een café in ondergebracht, uitgebaat door een zoon van Jean François: Emiel Van Rompuy. Emiel overlijdt in 1975:
Een achterkleinzoon van Josse Van Rompaije (1786-1845) is Emiel Van Rompuy
Willem Van Rompuy 1 of Willem Van Rompuy 2?
Het rouwadres op Emiels doodsbrief is dat van zijn zoon, Willem Van Rompuy (‘Jomme’), een bekend muntenverzamelaar, gehuwd met Caroline Smedts. Zij woonden op Meysbrug 1 in Mechelen – waar zijn dochter Jenny Van Rompuy anno 2019 nog altijd woont.
Jomme overlijdt in 1986. En wat is de wereld klein! Want even later trekt een ándere Willem Van Rompuy – degene die dit schrijft – op de … Meysbrug 2 in. Toch zijn beiden geen directe familie – wel, toch niet na de helft van de achttiende eeuw. Want ik behoor tot de Van Rompuy-tak van het Vlaams-Brabantse Begijnendijk, waar de Fransen dezelfde a/u-klinkerwissel veroorzaakten.
Enkele Van Rompaey-families gaan al van tijdens het ancien régime als ‘Van Rompa’ door het leven. In Klein-Brabant duiken ze pas op na de Franse tijd. Alle familieleden stammen af van één man: Philippus Jacobus, geboren in 1836 in Tisselt. Wanneer ruilt die zijn ‘paey’ voor ‘pa’ in?
Tisselt is een gemeente in het zuidwesten van de provincie Antwerpen, op de grens met Vlaams-Brabant. Emmanuel Van Rompaey wordt er halverwege de achttiende eeuw geboren.
In 1793 registreert de pastoor van het naburige Willebroek Emmanuels huwelijk met Joanna Cornelia Van Turenhout. Hij schrijft ‘Van Rompay’. De bruidegom geraakt niet verder dan een kruisje in het register. Maar onder de prachtige handtekening van zijn bruid bevestigt zijn broer Michael die schrijfwijze van de familienaam:
De bruidegom heet in 1793 ‘Emmanuel Van Rompay’ en zijn broer Michiel tekent als huwelijksgetuige ook met ‘Michiel Van Rompay’
Van Rompaey wordt de standaard
Emmanuel Van Rompaey en Joanna Cornelia Van Turenhout krijgen in Tisselt elf kinderen. Vanaf 1803 heten ze met zekerheid ‘Van Rompaey’ – waarvan één keer met twee puntjes op de y (1809). Van de vijf eerste weten we het niet precies, omdat het eigenlijke register niet meer beschikbaar is. Maar de twee indexen – de klapper op de parochieregisters en de tafel van de burgerlijke stand -vermelden ‘aeij’, ‘aey’ of ‘aye’.
Van Rompaeij in de klapper (1789-1803) op de parochieregistersVan Rompaye en Van Rompaey in de ‘tafel van de geboorten’
De precieze schijfwijze maakt overigens niet veel uit. Want bij de overgang van de parochieregisters naar de burgerlijke stand rond 1800 had de standaardisering van onze familienaam heel wat voeten in de aarde.
Toch vinden we stilaan in de aktes van haast alle afstammelingen van Emmanuel en Joanna Cornelia : ‘Van Rompaey’ – al is dat in hun handtekeningen vaak met gestipte ij. Zoals in die van Michael Van Rompaey, zoon van Emmanuel en Joanna Cornelia, en getrouwd met Francisca Segers, bij de geboorte van zijn eerste kind in 1822:
Michael Van Rompaey stipt zijn y nog aan
Toen de paey een pa werd …
Eén enkele zoon van Emmanuel en Joanna Cornelia roeit tegen de ‘paey’-stroom in, wanneer hij in de buurgemeente Kapelle-op-den-Bos trouwt . Hij heet Guilielmus – Latijn voor ‘Willem’ – en legt de afschriften voor van zijn eigen geboorteakte en van de overlijdensakte van zijn moeder. Die werden beide opgesteld door de burgerlijke stand van Tisselt.
Op dat precieze moment wordt de ‘van rompaey’ geamputeerd tot ‘van rompa’.
Want hoewel zijn vader in het afschrift van de overlijdensakte uit 1821 van zijn echtgenote nog netjes als ‘Emmanuel Van Rompaey’ gecompareerd is voor de burgemeester, worden hij en zijn zoon in het uittreksel van diens geboorteakte uit 1801 plots ‘Van Rompa’! Rechtlijnigheid moet er wezen, dus ook Michael en Philippus Van Rompaey, twee broers die Emmanuel in 1821 vergezelden, krijgen even de nieuwe familienaam toegemeten.
Vader Emmanuel is in het afschrijft van de overlijdensakte uit 1821 nog een Van RompaeyVader Emmanuel, zijn twee broers én bruidegom Guillaume worden in het afschrift van diens geboorteakte geamputeerd tot Van Rompa
(Vraag je je trouwens af wat ‘onze praireal’ in de tweede regel van de akte betekent? Dat is een … datum! Een folie van de Fransen die de republikeinse kalender verplichtten tot 1806.)
Guillielmus Van Rompa – huwelijk 1
Het zit onze Guillielmus/Guillaume/Willem Van Rompa niet mee. Nog geen vijf maanden na het huwelijk zet zijn vrouw Magdalena De Boeck een tweeling op de wereld: Emmanuel en Judocus. Die laatste leeft maar een maand, maar zijn moeder overlijdt al enkele dagen na de bevalling. In de geboorteaktes en in de overlijdensaktes staat overal ‘Van Rompa’.
Guillielmus Van Rompaey werd Guillielmus Van Rompa
Guillielmus Van Rompa – huwelijk 2
Enkele jaren na de dood van zijn eerste vrouw, hertrouwt Willem in ‘zijn’ Tisselt met de twaalf jaar jongere Cornelia Rampelbergh. Zij krijgen vijf kinderen (van wie het laatste doodgeboren).
Wat is merkwaardig? Dat de eerste twee kinderen voor de burgerlijke stand ‘Van Rompa’ heten – zoals de kinderen uit Willems eerste huwelijk – maar de laatste drie als vanouds weer ‘Van Rompaey’.
Bij Maria Melania sterft de Van Rompa-vorm uit, en de drie anderen zijn Van Rompaey’s. Alleen via de eerstgeborene, Philippus Jacobus, maakt de familienaam ‘Van Rompa’ dus nog een kans.
Philippus Jacobus Van Rompa
Philippus Jacobus Van Rompa trouwt in 1869 in Tisselt met Anna Catharina Cortebeeck. Hij tekent zelf met ‘Van Rompa’, maar zijn broer Franciscus hanteert ‘Van Rompaey’ (ook al benoemt de akte ook hem met ‘Van Rompa).
De bruidegom tekent met ‘Van Rompa’, maar zijn broer als getuige met ‘Van Rompaey’
Het geluk lacht het koppel niet toe: van hun veertien kinderen worden er zes doodgeboren en sterven er vijf als baby of peuter. Ze zien dan ook zwarte sneeuw. Zo wordt in augustus 1872 eerst een kind doodgeboren, en sterft vier weken later hun zoontje van 1 jaar. In mei 1873 volgt alweer een doodgeboorte, en nog geen acht maanden later een doodgeboren tweeling.
Ook 1874 begint voor Philippus Jacobus Van Rompa en Anna Catharina Cortebeeck in kommer en kwel met een doodgeboren tweeling
In de geboorte- en overlijdensregisters valt vooral de willekeur op, zowel van de ambtenaar van de burgerlijke stand als van vader Philippus Jacobus. Hij tekent even vaak mat ‘paey’ als met ‘pa’. Dit lijstje vermeldt de schrijfwijze in de geboorteakte (of de overlijdensakte in geval van doodgeboorte), gevolgd door de schrijfwijze in vaders handtekening:
Hun kinderen nemen voor de ambtenarij voor eens en voor altijd de naam van hun vader over: Van Rompa. Maar dat betekent niet dat zij het daarmee eens zijn. Want hoe tekent Ludovicus de overlijdensakte van zijn vader Philippus Jacobus Van Rompa in 1901? Inderdaad: met L. Van Rompaey …
Ludovicus Van Rompa tekent in 1901 nog altijd met ‘Van Rompaey’
